İZİNSİZ ve MAZERETSİZ BİR GÜN İŞE GELMEMENİN HAFTA SONU TATİLİ ve ÜCRETİNE ETKİSİ
Av. Zekeriya Yılmaz- ÖZCAN HUKUK BÜROSU
Anayasa?nın 50/III-IV maddesindeki ?Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir? hükmü gereği, çalışanların hafta tatillerine ilişkin düzenleme 4857 sayılı İş Kanunu?nun 46. maddesinde yapılmıştır:
Madde 46 – Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63 üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.
Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.
İş Kanunu?na göre, bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, çalışanlara yedi günlük zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) ve dinlendiği gün için çalışmış gibi ücret verilmesinin ön koşulu, 63. madde uyarınca belirlenen iş saatlerinde çalışmış olmalarıdır. 4857 sayılı İş Kanunu?nun 63. maddesinde ise genel bakımdan haftalık çalışma süresi en çok kırk beş saat olarak belirlenmiştir. Yine Kanun?a göre aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, çalışılan günlere eşit olarak dağıtılır. Taraflar anlaşarak haftalık normal çalışma süresini, haftanın çalışılan günlerine farklı şekilde dağıtabilirler. Fakat bu durumda günlük çalışma süresi, hiçbir şekilde on bir saati aşamaz.
Çalışanın hafta tatilini ve ücretini hak edebilmesi için, bir hafta içinde kırk beş saatlik normal çalışma süresini tamamlaması gerekir. Ücretli hafta tatili bakımından kanunen çalışılmış sayılan süreler dışında izinsiz ve mazeretsiz bir gün işe gelmeyen çalışanı bekleyen hukukî sonuçlardan biri de hafta tatili ve ücreti hakkını kaybetmesidir.
Başka bir anlatımla, haftanın tatilden önceki iş süresinde toplam kırk beş saatlik (bu süre iş günlerine eşit dağıtılsın veya dağıtılmasın) çalışma olmamışsa, işçi sadece hafta tatili günü çalışmış olmasından dolayı haftalık normal çalışma süresi doluncaya kadar normal yevmiyesini isteyebilir, ilave ücret isteyemez. ( Yargıtay 9. HD, 18.11.1988, E. 1998/11542, K.1988/10951)
İş Kanunu?nun 46. maddesine göre, aşağıdaki hallerde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır:
a) Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
b) Evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin süreleri,
c) Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri,
d) Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde.
Ayrıca ?işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması (İK. 24/III, 25/III)? halinde, bir haftaya kadar çalışılmayan veya çalıştırılmayan bu bekleme sürelerinde işçiye ödenen her gün için yarım ücret (İK. m.40), hafta sonu için de geçerlidir.
4857 sayılı İş Kanunu?nun 46. maddesinin hükümleri dikkate alındığında, çalışanın, kanunda geçen çalışmış gibi sayılan günler dışında hafta içinde herhangi bir işgününde mazeretsiz ve işverenden izinsiz işine devam etmemesi durumunda, ne hafta tatili ne de hafta tatili ücreti söz konusu olacaktır. Çalışanın ücret tahakkuk ve tediyelerinin ve kıdem tazminatı hesaplamalarının da bu durum göz önünde bulundurularak düzenlenmesi gerekmektedir.
Çalışanın normal çalışma süresini tamamlamasına rağmen, hafta tatilinde de çalıştırılması halinde fazla çalışmaya dair esaslar uygulanır. 4857 sayılı İş Kanunu?nun 41/II. maddesindeki fazla çalışma ücretine ilişkin ?her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.? hüküm gereği; hafta tatili ücreti çalışanın günlük ücretine yarım ücret ilave edilerek ödenir. Dolayısıyla hafta tatilinde çalışan bir işçiye, çalışmasa dahi ödenen bir günlük ücret (hafta tatili ücreti), çalıştığı gün için ödenen ücret ve hafta tatilinde fazladan çalıştığı için ilave edilen yarım ücret olmak üzere toplamda, 2,5 yevmiye ödenir.