Özel Sağlık Kuruluşlarının faaliyetlerini düzenleyen temel üç yönetmelik bulunmaktadır. Özel Sağlık Kuruluşları açılmaları ve faaliyetleri esnasında bu yönetmeliklere tabidirler. Bunlar;
(1) Özel Hastaneler Yönetmeliği
(2) Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik
(3) Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelikleridir.
Bu yönetmeliklerin temel gayesi Özel Sağlık Kuruluşlarının kuruluş ve faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemek olmasına karşın, taşıdıkları hükümler arasında sağlık kuruluşunun çeşidine göre aslında olmaması gereken bazı farklılıklar ve ayrıcalıklar bulunmaktadır. Bu farklılar ve ayrıcalıklar aynı hizmet kolunda faaliyet gösteren sağlık kuruluşlarından bazıları lehine avantaj oluşturmakta bazılarını ise büyük problemlerle karşı karşıya bırakmaktadır.
Özel Sağlık Kuruluşlarının Reklam Tanıtım ve Bilgilendirme yapmalarına yönelik olarak çeşitli mevzuatta düzenlemeler bulunmaktadır. Uygulamada ise Özel Hastaneler Yönetmeliği, Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliği, Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliği esas alınarak çeşitli cezalar Tabip Odaları, Sanayi Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından verilmektedir.
Suç fiili olan Reklam, Tanıtım ve Bilgilendirme Yasağı her üç yönetmelikte de aynı olmasına rağmen bu suçun tanımı ile müeyyideleri farklı olarak düzenlenmiştir. Oysa değişik mevzuatta yer almasına karşın bunların tanım ve müeyyidelerinin farklı olmaması gerekirdi. Suçun tanımı ve cezasındaki farklılık, sağlık alanında aynı hizmeti veren kuruluşların arasında haksız rekabete yol açacak düzeydedir. Bu haksızlığın yönetmeliklerde yapılacak yeni düzenlemelerle giderilmesi gerekmektedir.
ÜÇ YÖNETMELİK ARASINDA REKLAM VE TANITIM SINIRLARI VE ŞEKİLLERİ ARASINDAKİ FARKLAR
| ÖZEL HASTANELER YÖNETMELİĞİ (1) | Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik (2) | Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmelik (3) | |
| YASAKLANAN EYLEMİN TANIMI | Özel hastaneler; tıbbî deontoloji ve meslekî etik kurallarına aykırı şekilde, insanları yanıltan, yanlış yönlendiren ve talep yaratmaya yönelik, ruhsatında yazılı kabul ve tedavi ettiği uzmanlık dallarından başka hastaları kabul ve tedavi ettiği intibaını uyandıran, diğer hastaneler aleyhine haksız rekabet yaratan davranışlarda bulunamazlar ve bu mahiyette tanıtım yapamazlar. | Sağlık kuruluşlarıtarafından reklam yapılamaz. Sağlık kuruluşları tarafından, tıbbi deontoloji ve mesleki etik kurallarına aykırı, insanları yanıltan, yanlış yönlendiren, talep yaratmaya yönelik, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış veya yerleşik tıbbi metot haline gelmemiş uygulamalara dayalı tanıtım yapılamaz ve diğer sağlık kuruluşları aleyhine haksız rekabet yaratan davranışlarda bulunulamaz. | Sağlık kuruluşları veçalışanları her ne surette olursa olsun; kuruluşları, kuruluşlarının sundukları hizmet, uyguladıkları tanı ve tedavi yöntemleri ya da kullandıkları her türlü cihaz ve benzeri araçlar ile ilgili kitle iletişim araçları, elektronik ortam, görsel-işitsel araçlar, yazılı materyaller veya benzeri nitelikteki araçlar ile doğrudan ve dolaylı olarak tüketici konumundaki kitleye yönelik reklam ve tanıtım yapamazlar. Başkaca kişi, kurum ve kuruluşların benzer nitelikteki çalışmalarına aracı olamazlar. |
| İZİN VERİLEN ŞEKİL | Özel hastaneler tarafından;sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikteki bilgilendirme ve tanıtımlar yapılabilir.Bilgilendirme ve tanıtım faaliyetleri kapsamında, yanıltıcı, abartılı, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış bilgilere ve talep yaratmaya yönelik açıklamalara yer verilemez.Özel hastaneler; hizmet alanları ve sunacağı hizmetler ile açılış bilgileri ve benzeri konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilir ve ilan verebilir. Özel hastaneler tarafından oluşturulan internet sitelerinde; yer alan her türlü sağlık bilgisi, alanı ile ilgili bilgi ve tecrübeye sahip sağlık meslek mensupları tarafından verilmek zorundadır. Bu siteler aracılığıyla hiçbir şekilde tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler verilemez. İnternet sayfalarında verilen bilginin, son güncelleme tarihi açıkça belirtilir. | Sağlık kuruluşları, sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikte bilgilendirme yapabilir. Birinci fıkra hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla açılışı, hizmet alanları ve sunduğu hizmetler ile ilgili konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilir ve ilan verebilir. Ancak, bilgilendirme ve tanıtım faaliyetleri kapsamında yanıltıcı, abartılı, doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmamış bilgilere ve talep yaratmaya yönelik açıklamalara yer verilemez. | Ancak, sadece özel sağlık kuruluşuna başvuran hastaların kullanımına yönelik olarak, temel olarak sağlığı geliştirici ve koruyucu nitelikte söz konusu sağlık kuruluşunun faaliyet gösterdiği alan ile ilgili sağlık sorunları, bu sorunlardan korunma veya sağlık sorunlarının kişide meydana getirdiği olumsuzlukların şahsî tedbirler aracılığı ile giderilmesi veya azaltılması hakkında bilgiler içeren yazılı veya görsel-işitsel eğitim materyalleri hazırlayabilirler. Söz konusu materyal üretilmeden önce meslek odasından materyalin içerdiği bilgilerin Yönetmelik ile getirilen kurallara uygunluğu açısından yazılı onay alınması ve üretilen materyalde bu onayın tarih ve sayısına yer vermek zorunludur. |
1- (1) ve (2) no?lu yönetmelikte sağlık kuruluşlarının eylemi söz konusu iken (3) no?lu yönetmelikte kuruluş çalışanlarının eylemlerinden de kuruluş sorumlu tutulmuştur. Bu durum en basitinden cezaların şahsiliği ilkesine aykırıdır. Sağlık kuruluşunun mesai saatleri dışında çalışanının fiillerini kontrol etme imkânı yoktur.
2- (1) ve (2) no?lu yönetmelikte yasak olan reklamın tanımı detaylı bir şekilde sınırlandırılmışken, (3) nolu yönetmelikte ?her ne surette olursa olsun? şeklinde sınırları ve tanımı belirsiz bir ifade kullanılmıştır. Oysa cezaya konu eylemin yani suçun vasfının tam tanımının mevzuatta bulunması hukukun temel bir kuralıdır.
3- (1) ve (2) no?lu yönetmelikte sağlık kuruluşlarının reklam faaliyetlerinin kapsamı çizilirken ?Başkaca kişi, kurum ve kuruluşların benzer nitelikteki çalışmalarına aracı olamazlar? ibaresi bulunmamaktadır. Oysa (3) no?lu yönetmelikte bu ibare bulunmaktadır. Kapsamı ve içeriği belli olmayan bu tanım tuzaklarla doludur. Örneğin, sizin sağlık kuruluşunuzla anlaşma yaparak diş taraması yapmak isteyen bir toplum kuruluşunun sosyal amaçlı çalışması pek ala bu tanım kapsamında reklam yasağı olarak değerlendirilme potansiyeline sahiptir. Özellikle Diş Tabip Odalarının (3) nolu yönetmeliğin bu maddesini esas alarak vermiş oldukları cezalar bir hayli fazladır.
4- Reklam ve Tanıtımın sınırı (1) nolu Özel Hastaneler Yönetmeliğinde ?Özel hastaneler; hizmet alanları ve sunacağı hizmetler ile açılış bilgileri ve benzeri konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilir ve ilan verebilir? (2) no?lu Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğinde ?Sağlık kuruluşları, sağlığı koruyucu ve geliştirici nitelikte bilgilendirme yapabilir. Birinci fıkra hükümlerine aykırı olmamak kaydıyla açılışı, hizmet alanları ve sunduğu hizmetler ile ilgili konularda toplumu bilgilendirmek amacıyla tanıtım yapabilir ve ilan verebilir? şeklinde düzenleme yapılmışken; (3) no?lu Ağız ve Diş Sağlığı Hizmeti Sunulan Özel Sağlık Kuruluşları Hakkında Yönetmeliğinde, ?kuruluşları, kuruluşlarının sundukları hizmet, uyguladıkları tanı ve tedavi yöntemleri ya da kullandıkları her türlü cihaz ve benzeri araçlar ile ilgili kitle iletişim araçları, elektronik ortam, görsel-işitsel araçlar, yazılı materyaller veya benzeri nitelikteki araçlar ile doğrudan ve dolaylı olarak tüketici konumundaki kitleye yönelik reklam ve tanıtım yapamazlar? denilerek, hiçbir şekilde reklam ve ilana izin verilmemiştir.
Av. Muzaffer ÖZCAN